Σταύρος Τσελεμέγκος

Βιογραφικές σημειώσεις

Γεγονότα και υπόβαθρο

  Γεννήθηκα στην Ελλάδα, πάνω από μισό αιώνα πριν, σ' ένα παραθαλάσσιο σπίτι κοντά στην Πάτρα, στην Πελοπόνησο. Έζησα τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής μου σ' αυτό το σπίτι, συντροφιά με το πάφλασμα των κυμάτων στην παραλία. Μετά απ' αυτά τα χρόνια, έζησα το περισσότερο χρόνο της νεότητάς μου και την εφηβεία μου στην Πάτρα, εκτός από δυό χρόνια σε Πειραιά και Αθήνα. Έκανα την υπορεωτική εκπαίδευση και τέλειωσα το λύκειο (γυμνάσιο τότε) στην Πάτρα. Στη διάρκεια της εφηβείας μου ήμουν πολύ ανήσυχο πνεύμα, με ενδιαφέροντα ταυτόχρονα στον καλλιτεχνικό αλλά και τον επιστημονικό τομέα, καθώς και με έντονες ανησυχίες για το υλικό αλλά και το πνευματιστικό νόημα της ζωής. Αυτός ο δυδισμός με συνόδεψε σε όλη μου τη ζωή, και είναι μέρος ακόμα και σήμερα του τρόπου που ζώ τη δημιουργικότητά μου και τη ζωή μου γενικότερα.
  Σην ηλικία δεκανιά χρονών, έχοντας τελειώσει το λύκειο, πέτυχα στις εξετάσεις στο Πολυτεχνείο στην Αθήνα, αλλά η δικτατορία τότε όπως και η γενικότερη παρακμή της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτισμικής ζωής γενικότερα, με έσπρωξαν να φύγω από την Ελλάδα και να πάω στην Ιταλία, στην Φλωρεντία, για μια καλύτερη ζωή από τη μιά μεριά, αλλά και καλύτερες και πιό ολοκληρωμένες σπουδές από την άλλη. Ήταν η σωστή επιλογή εκείνη τη στιγμή, γιατί μου επέτρεψε να ανοίξω τους ορίζοντές μου και να γίνω πιό δημιουργικός και με τις σπουές μου, αλλά και με τη ζωή μου.

Οι Επιλογές

  Η πρώτη μου επιλογή σαν έφηβος με οδήγησε να συναντήσω μια νέα υλική και πολιτιστική ζωή στην Φλωρενία, αλλά επίσης να συναντήσω την εξεγερμένη (εκείνη την εποχή) κοινωνία του δυτικού κόσμου της δεκαετίας του 70, πράγμα που η Ελλάδα δεν είχε τη δυνατότητα να αντιληφθεί, κλεισμένη μέσα στις αλυσσίδες της δικτατορίας αλλά και της απάθειας της κοινωνίας. Οι σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική σχολή του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας ήταν πολύ ανοιχτές, αντίθετα με ότι μπορεί να συμβαίνει σήμερα. Σπούδασα αρχιτεκτονική από πολλές και διαφορτικές απόψεις: μια έντονα καλλιτεχνική ανάλυση από τη μιά μεριά, μια πολύ επιστημονική και ιστορικο-κεντρική οπτική από την άλλη, μια εντελώς ανθρωποκεντρική και στοχευμένη στις ανθρώπινες λειτουργίες και ανάγκες ανάλυση, καθώς και μιά εντελώς υλιστική ανάλυση της οικονομικής κυριαρχίας πάνω στη φύση, το περιβάλλον και την αρχιτεκτονική στον μοντέρνο κόσμο τέλος. Όλα αυτά μου έδωσαν μια ιδιαίτερη σχέση και άποψη για την αρχιτεκτονική, θεωρώντας την όχι σαν ουτοπική καλλιτεχνική δραστηριότητα, αλλά ούτε σαν επάγγελμα μέσα στην κατασκευαστική βιομηχανία: για μένα αρχιτεκτονική είναι η τέχνη κατασκευής ανθρώπινων καταφυγίων μέσα στη φύση, είναι η δημιουργική τέχνη δημιουργίας και προσαρμογής ανθρώπινων χώρων μέσα στη φύση, αλλάζοντας την φύση μεν αλλά με πλήρη σεβασμό της ίδιας της φύσης (στο βαθμό που οι άνθρωποι είναι μέρος αυτής της φύσης), ακολουθώντας την πανάρχαια γνώση (χαμένη σήμερα) για την οικολογική ισορροπία μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και της φύσης της ίδιας.
  Μετά το πέρας των σπουδών μου στην Αρχιτεκτιική σχολή της Φλωρεντίας αποφάσισα να συνεχίσω με ένα μεταπτυχιακό πάνω στις αναστηλώσεις μνημείων στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, για να πάρω περισσότερες γνώσεις και δυντότητα ανάλυσης στον τρόπο που οι άνθρωποι οικοδομούσαν στις αρχαίες κοινωνίες και πολιττισμούς. Τέλειωσα μεν τις σπουδές αλλά δεν πήρα ποτέ το δίπλωμα ... ο στόχος μου είχε επιτευχθεί χωρίς αυτό από τη μιά μεριά και από την άλλη δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να συνεχίσω.
  Σ' αυτό το σημείο αποφάσισα να γυρίσω στην Ελλάδα (στην Αθήνα). Ήδη ο ήλιος, η θάλασσα και η φύση της Ελλάδας μου είχαν λείψει πολύ. Στην αρχή έμεινα στην Αθήνα και ασχολήθηκα στον εκδοτικό τομέα, εκδίδοντας ένα περιοδικό (με τέχνη και κόμικς) και άλλες εκδόσεις, καθώς μου ήταν αδιανόητο να εμπλακώ στο γρανάζι της κατασκευαστικής βιομηχανίας και της "αντιπαροχής". Γρήγορα απογοητεύτηκα από την μοντέρνα μητροπολιτική κοινωνία της Αθήνας (και από προσωπικά γεγονότα), κι έτσι προσπάθησα να βρω διέξοδο στη Γαλλία (Παρίσι) και την Ισπανία, όπου πέρασα συνολικά δύο χρόνια περίπου χωρίς να βρω τελικά πρόσφορες συνθήκες για τη ζωή μου και τη δημιουργικότητά μου. Έτσι η Ελλάδα έδειχνε να είναι η μόνη μου εναλλακτική. Όχι η Αθήνα όμως. Γυρίζοντας τα νησιά βρέθηκα τυχαία στη Λέρο, ένα νησί που αισθάνθηκα άνετα και ταυτόχρονα μου έδινε διεξόδους για τη ζωή και τη δημιουρικότητά μου.

Νησί, μια επιλογή για δημιουργικότητα και ποιότητα ζωής

  Συμπτώσεις με έφεραν σ' αυτό το νησί, και από ην πρώτη στιγμή αισθάνθηκα σαν στο "σπίτι μου". Αυτό μου επέτρεψε να έχω μια σταδιακή προσαρμογή και μια αντικειμενική (κατά το δυνατόν) οπτική των όσων μπορούσε να μου προσφέρει. Και ουσιαστικά αυτό το νησί μπορούσε να μου προσφέρει Ποιότητα Ζωής από τη μια μεριά και ανεμπόδιστη Δημιουργικότητα από την άλλη. Αυτή η μικρή ιδιαίτερη κοινωνία μπορούσε να μου προσφέρει απλές ανθρώπινες σχέσεις, στενή επαφή με τη θάλασσα και τη φύση, καθώς και απομάκρυνση από τις διανοητικές σκληρώσεις και ταμπού που βάζουν προαπαιτούμενα, εμπόδια και φρένα της δημιουργικότητας στις μοντέρνες μητροπολιτικές κοινωνίες. Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν και αρνητικές πτυχές, αλλά για μένα το τελικό ισοζύγιο υπήρξε ιδιαίτερα θετικό.

Αχιτεκτονική δρστηριότητα σ' ένα νησί σαν μέρος μιας συζήτησης για Αρχιτεκτονική σαν ανθρώπινη τέχνη

  Όλα τα παραπάνω μου έδωσαν την ευκαιρία να κάνω την προσωπική μου έρευνα και πειραματισμό στην αρχιτεκτονική, που σε γενικές γραμμές ήταν επιτυχής και είχα αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Αναφέρομαι εδώ τη αρχιτεκτονική σαν ανθρώπινη τέχνη κι όχι σαν βιομηχανική διαδικασία, σαν ανθρώπινη δραστηριότητα μέσα στη φύση κι όχι σαν βιασμός της φύσης. Αρχιτεκτονική σαν μουσική μέσα στη φύση (σαν "παγωμένη μουσική" για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Γκαίτε), σαν παιχνιδιάρικη οργάνωση των ανθρώπινων χώρων (ή καταφυγίων) που δεν αλλοιώνουν τη φύση αλλά έχουν συμπληρωματική λειτουργία, αρχιτεκτονική σαν επέμβαση στην διαμόρφωση της φύσης χωρίς ανατροπή της ισορροπίας της, χωρίς να πληγώνεται η μαγνητική ροή και τα μαγνητικά κύμματα της γης, χωρίς την υπεροπτική αξίωση της μοτέρνας κοινωνίας να κυριαρχήσει παραβιάζοντας τη φύση δημιουργώντας οικοδομήματα σαν ακριβή αντίγραφα της ανθρώπινης αλλαζονείας. Αυτού του είδους τη δραστηριότητα τελικά δεν θα μοπορούσα να την έχω σε μια μητρόπολη ή μια μεγάλη πόλη!
  Αρχικά εργαζόμουν μαθαίνοτας. Μελετούσα όλες τις λεπτομέρειες του παλιού δομημένου περιβάλλοντος προσπαθώντας να βρω τα ειδοποιά στοιχεία του και να τα εφαμόσω στα απλά σχέδια μικρών ιδιωτικών σπιτιών που σχεδίαζα. Αυτό μου επέτρεψε, όταν η ευκαιρία για κάποιο πιό ουσιαστικό πρότζεκτ παουσιάστηκε, να είμαι έτοιμος να κάνω το ποιοτικό άλμα.
  Και το ποιοτικό άλμα έγινε όταν ένας πελάτης με παρόμοιες ιδέες με μένα δέχτηκε την πρόκληση να κατασκευάσει ένα σπίτι μοντέρνο μεν, αλλά χρσιμοποιώντας τον παραδοσιακό τρόπο καασκευής ενσωματώνοντας κάποιες σημερινές τεχνολογίες και κομφόρ. Αυτή η κατασκευή ήταν ένα μεγάλο μάθημα για μένα, όπως και τα συνεργεία που εργάστηκαν μαζί μου. Βρήκα το μόνο συνεργείο στο νησί που είχε εμπειρία σε πέτρινα σπίτια με εντελώς παραδοσιακό τρόπο, όπως στο πααρελθόν. Ήταν ηλικιωμένοι ήδη και είχαν μάθει την τέχνη από γενιά σε γενιά. Έδινα οδηγίες αλλά με έκπληξή μου παρατήρησα πως από μονοι τους έχτιζαν με την ίδια ακριβώς τεχολογία που είχα μελετήσει χρόνια πριν όσον αφορά τα μνημεία ... μια χιλιετής γνώση ξεδιπλώνονταν μπροστά μου σαν σ' ένα ταξίδι "επιστροφή στο μέλλον"! Και από αυτό το σσυνεργείο πήρα το μεγαλύτερο και οσιααστικότερο φιλοφρόνημα στην επαγγελματική μου ζωή: Αφού τέλειωσαν οι κύριες εργασίες κατασκευής, συναντηθήκαμε με τον αρχιμάστορα για έναν τελικό απολογισμό της δουλειάς, όπου μου ανέφερε ότι αρχικά στο συνεργείο με κορόϊδευαν για τις εμμονές μου στο "πραδοσιακό" και στους περίεργους όγκους που οι ίδιοι θεωρούσααν ξεπερσμένα, αλλά στο τέλος "κατάλαβαν" κι ήταν πολύ ικανοποιημένοι με αυτό που έφτειαξαν με τα ίδια τους τα χέρια, γιατί χρησιμοποίησαν την αρχική τους τέχνη για κάτι που αρχικά δεν μπορούσαν να συλλάβουν. Από τότε πραγματοποίησα διάφορα αντίστοιχα πρότζεκτ, λιγότερο ή περισσότερο επιτυχή, αλλά αυτή η εμπειρία καθόρισε τη σχέση μου με την αρχιτεκτονική: οριστικά η "μεγάλη" αρχιτεκτονική με ουτοπικό σχεδιασμό και επιδεικτικούς όγκους δεν είναι για μένα. Η δική μου αρχιτεκτονική είναι μιά αρχιτεκτονική με απλή λειτουρία αλλά σύνθετη πραγματοποίηση, μια χρωματιστή και παιχιδιάρικη δημιουργία φυσικών μορφών, μιά ποιητική επέκταση τη φύσης, μια μουσική επέμβαση στη φύση, μια έξω από το χρόνο δημιουργία του ανθρώπου με αυτογνωσία, ένας ναός του ανθρώπινου θείου.

---

Ειδικότητες